دکتر حسین شهرستانی، مدیر گروه حکمت و هنر پژوهشکده‌ فرهنگ و هنر اسلامی مبحث جلسه‌ی آخر را با این نکات آغاز کرد: آخرین سلسله‌ی کیانی در شاهنامه به خاندان لهراسب منوط می‌شود و درست در همین نقطه سیر داستان اسطوره‌ای به تاریخ گره می‌خورد، چنانچه نام دیگر بهمن، اردشیر (پادشاه ساسانی) است. در اثنای پادشاهی بهمن دین زرتشت، مذهب رسمی کشور، میان دین و سیاست پیوند نامبارک به وجود می‌آورد که موجب بروز مسائلی چون شکاف طبقاتی و ازدواج با محارم است.

وی تصریح کرد: بهمن، پسر اسفندیار، که پس از پدربزرگش به سلطنت رسیده، جهت حفظ خون پادشاهی با دختر خود، همای، ازدواج کرده و طی وصیتی بدون در نظر گرفتن پسرش، همای چهرزاد و سپس حاصل ازدواجشان را به عنوان جانشین خود معرفی می‌کند.
پس از مرگ بهمن همای، اولین پادشاه زن شاهنامه، تاج‌گذاری می‌کند. او در عدالت و تدبیر رسم جدیدی پیش می‌گیرد و ایران را به ثبات و آبادانی می‌‌رساند. دوران جهانداری او همه نیکویی است؛ ثروت اغیا حفظ شده و دراویش غنی می‌شوند.

شهرستانی خاطرنشان کرد: اما اتفاقی که همای را در تعارض بین عقل مراقبت و عقل سلطه قرار می‌دهد، به دنیا آمدن فرزندش است. او که از رگ و ریشه‌ی خاندان آزجو و قدرت‌طلب لهراسب است، سرانجام در کشاکش بین امر مردانه‌ی قدرت و امر زنانه‌ی مادری، برای حفظ پادشاهیش اعلام می‌کند فرزندش از بین رفته است. او تصمیم می‌گیرد کودک را در صندوقچه‌ای آذین شده به حریر و پرنیان و جواهرات به آب فرات بسپارد.

شهرستانی افزود: می‌توان این بخش از شاهنامه را با داستان حضرت موسی انطباق داد با این تفاوت که ایشان از خانواده‌ای متوسط به قصر رسیدند و داراب از قصر به خانواده‌ای رخت‌شور که فرزندشان را از دست داده بودند.

وی در ادامه گفت: سیاست دو وجه دارد؛ کشورگشایی و کشورداری. اولی مستلزم سلحشوری و جنگ و خون‌ریزی است و دومی نظم و آئین و تیمارداری میخواهد. انتخاب همای گزینه‌ی اول است. زمامداری او بدون بحران و تنش می‌گذرد چرا که برخلاف اجدادش در پی جهان‌گشایی نیست. او با قوانین و اسلوب و آگاهی پیوسته‌ی خود جای جنگ‌های پیشین را رفو کرده و سرزمینش را آباد می‌کند. این از وجه زنانه‌ی او نشئت گرفته است.

شهرستانی با ذکر این نکات آخرین جلسه را به پایان رساند: پس از سال‌ها که داراب را از طریق فرمانده‌ی نظامش پیدا می‌کند، بالاخره خصومت بین‌نسلی رایج در خاندانش را می‌شکند و پادشاهی را با کرنش و تقدیم تاج کیانی به داراب می‌سپارد. چیرگی مادرانگی بر آزجویی تفاوت این زن با قدرت‌طلبان جنگ افروز پیشین است.

(به قلم الهه واحدی)