به قلم نادیا جوینده

هیچوقت جزء طرفداران فیلم‌ دیدن در جشنواره نبودم. می‌گفتم چه کاریست دنبال بلیت نایاب باشم و اگر پیدا کردم در صف‌های طولانی پشت در سالن سینما به انتظار بایستم. فوقش با چند ماه فاصله، بعدازظهرِ یک روز تعطیل را با آرامش به فیلم مجبوبم اختصاص می‌دهم. “موسی کلیم الله” اولین فیلمی بود که افراد با گرایش های متفاوت، در موردش نظر مثبت داشتند. بخصوص در مورد بخش فنی فیلم، متفق القول آن را یک جهش بزرگ در صنعت سینمای ایران لحاظ می‌کردند. همین نکته، کنجکاوم کرد و چند روزی تفنّنی و تفریحی سایت فروش بلیت را چک کردم. تمام سینماها در همه‌ی سانس‌ها تکمیل ظرفیت بود. شنبه ۲۰ بهمن با تعطیلی غیر منتظره‌ی ادارات و مدارس، موتورم از صبح سر کلاس‌های مجازی مدرسه با اینترنت ناپایدار؛ سوخت کم کرده و تا شب به پت پت افتاده بود. موقع خواباندن بچه‌ها همینطور که قصه‌ی “آدم برفی می‌سازیم” از گوشی پخش می‌شد با بی‌حوصلگی صفحه مرورگرم را باز کردم. اولین جستجویم سایت فروش فیلم بود. صفحه را باز کردم و چشمهایم تا گردترین درجه درشت شد. در بین سینماهای کل کشور، نزدیک‌ترین سینما به خانه‌ی ما یک سانس فوق العاده برای فیلم موسی کلیم الله ساعت ۱۱ شب باز کرده بود. گاهی فکر می‌کنم یافته‌ها راجع به تاثیر مثبت ساعت خوابِ کافی و استفاده از برخی مواد غذایی روی توان بدنی، در مقابل قدرت‌بخشیِ انگیزه و هیجان، فرضیاتی کم‌رنگ به شمار می‌رود. فول انرژی و بی‌تعلل بلیت را گرفتم و بعد بلافاصله زد تکمیل ظرفیت. حالا شما اسمش را بگذار شانس، رزق یا توفیق.
فیلم با این پرده شروع شد: “و اصطنعتک لنفسی” و همین دم، استناد فیلم به بیننده ارائه می‌شود. یکی از صحنه‌های ابتدایی فیلم، سکانسی‌ست مربوط به خواب فرعون که مخاطب ایرانی به دیدنش در یک فیلم داخلی عادت ندارد و نمونه‌ جلوه‌های ویژه‌اش در فیلم‌های هالیوودی بسیار دیده می‌شود. این صحنه‌ها با فناوری استودیویی تولید مجازی (Virtual Production) در ایران تهیه شده و برای اولین بار به بهره‌برداری رسیده است. موسیقی فیلم، کاملا پیش‌برنده‌ست و یکی از فاکتورهای مهم در ارائه‌ی فضاست. تصورم این بود که تجهیزات آکوستیک و سیستم صوتی دالبی مختص سالن سینما در این فضاسازی بی تاثیر نیست؛ ولی بعد در نقدها خواندم موسیقی فیلم اثر کارن همایونفر در گروه کر و ارکستر بزرگی تولید شده و در عین حال از اصوات محیطی و ترکیبی هم استفاده شده تا غنای موسیقی‌ بالا برود. نکته‌ی برجسته‌ی فیلم شخصیت‌پردازی‌هاست که بسیار هنرمندانه و با یک پیشینه‌ی تحقیقاتی گسترده صورت گرفته است. برای مثال گاهی در نشان دادن شخصیت منفی فیلم آن هم در قدّ و قواره‌ی کسی مثل فرعون، انقدر کاریکاتوری عمل می‌شود که باورپذیری شخصیت مخدوش می‌شود. ولی در این فیلم فرعون با شخصیت پردازی پیچیده و عمیق با همان سفاکیّت ارائه می‌شود. آسیه با همان ملاحت. یوکابد مادر موسی با همان توکل و قدرت فکر و رای و حتی عمران پدر موسی و کاتب دربار فرعون با همان وجهه‌ای که انگار در سایه‌ی حضور یوکابد کمرنگ‌ جلوه می‌کند. بی شک، بازی‌ درخشان بازیگران از عوامل اصلی به تصویر کشیدن این شخصیت‌پردازی بی نقص در فیلمنامه است. یکی از جلوه‌های بازیگری و قدرت ایفای نقش را می‌توانید در بازی فرهاد آئیش ببینید که همزمان در دو نقش خیر و شر، ظاهر شده است. همینطور از تحسین نقش‌های فرعی، مثل قابله‌ی دربار و فرمانده سپاه فرعون نمی‌توان گذشت.

یکی از انتقادات وارد به فیلم؛ سرعت کم و کشدار بودن بعضی صحنه‌ها و خرده داستان‌هاست. فیلم حدود ۲ ساعت ۲۰ دقیقه‌ست که می‌شد به یک ساعت و نیم کاهش پیدا کند. شاید پرداخت به جزئیات برای فضاسازی یکی از دلایل این مسئله باشد و یا چون همزمان، نسخه‌ی سریال داستان هم تهیه می‌شد ناخودآگاه در بعضی صحنه‌ها باعث رخوت در مخاطب می‌شود. دیالوگ‌ در بعضی سکانس‌ها طولانی‌ست و تعلیق در برخی صحنه‌ها توجیهی ندارد.از چند سال پیش که با دوره‌ی روایت انسان آشنا شدم و با داستان انسان از ابتدای خلقت همراه شدم؛ به واسطه‌ی وجه داستانیِ دوره، فضاهایی از زندگی انبیا در ذهنم داشتم. جالب اینکه فضای کلی برهه‌ی زمان تولد حضرت موسی (به وقت طلوع) در فیلم، با آنچه در ذهن تصویر کرده بودم مطابقت داشت. در صحنه‌ی پایانی فیلم وقتی قلب یوکابد آرام می‌گیرد و تابوت نوزادش را به همراهی ۵ نور مقدس راهی می‌کند؛ احساسات مختلفی از آرامش و وجد و هیجان را تجربه کردم که با اشک بیرون ریخت. دلم می‌خواست ادامه‌ی فیلم ساخته شده بود. باز دوباره مثل هر بار که قرآن می‌خوانم این سوال برایم تازه شد که چرا با اینکه زیر و زبر داستان را می‌دانم و تعلیق، آنچنان که در فرم داستانی آموخته‌ایم مطرح نیست؛ باز هم مشتاق و منتظر شنیدن و خواندن و دیدنش هستم. از سینما که بیرون آمدم برف می‌بارید و زمین، سفید پوش شده بود. من حرارتم را به اولین برف زمستانی دادم و برف هم سخاوتمندانه خُنکم کرد.حالا اخبار جشنواره را پیگیری می‌کنم تا نظر منتقدان و بینندگان را درباره فیلم‌های مختلف بدانم و مشتاق روز اختتامیه‌ام تا سرنوشت فیلم مورد نظرم را در بخش سودای سیمرغ دنبال کنم.