سفر به آن سوی کمد لباس

روایتی شخصی از مواجهه با نارنیا و نگاهی به زندگی سی. اس. لوئیس به مناسبت تولد سی. اس. لوئیس

به قلم ریحانه عارف‌نژاد

از سال­‌ها قبل، فقط صحنه‌­هایی محو از فیلم اقتباسی‌­اش یادم مانده بود. هیچکدام از موجودات عجیبی که ریخت­‌وقیافه­‌شان را دوست نداشتم؛ به دیدن یا خواندن نارنیا ترغیبم نمی­‌کردند. کتاب «خواهرزادۀ جادوگر» را هدیه گرفته بودم ولی برایم هیجان­‌انگیز نبود. در کمدم بیشتر دنبال شخصیت­های «کمپانی هیولاها» می­‌گشتم تا راهی برای ورود به نارنیا. یادم نمی­‌آید خواسته باشم «اسلان» را ببینم، یا سوار بر «بامدادنورد» جزایری ناشناخته را کشف کنم. دلم نمی­‌خواست با اسبی سخنگو همسفر شوم یا دستپخت بیدسترها را بخورم.

همیشه برای سی. اس. لوئیس به عنوان یک نویسندۀ مشهور با اثری ماندگار، احترام خاصی قائل بودم اما هیچوقت کتاب­هایش را نخریدم. خبر نداشتم که به قول خود آقای لوئیس، یک روزی آنقدر بزرگ خواهم شد که دوباره خواندن داستان­های پریان را شروع کنم! تااینکه بعد از بررسی چندین کتاب و انیمیشن در حلقۀ فانتزی بانوی فرهنگ، نوبت به ماجراهای نارنیا رسید. من هم باید «اسب و پسرک او» را می‌­خواندم و آمادۀ ارائه می­‌شدم. اما قبل از آن، تصمیم گرفتم نگاهی سریع به جلدهای قبلی داشته باشم تا تصور دقیق‌­تری از چیستی و چرایی نارنیا پیدا کنم. این شد که «خواهرزادۀ جادوگر» خاک‌­گرفته‌­ام را از کمد بیرون آوردم. مدت کوتاهی بعد، جلد دو و سه و چهار را از طاقچه خوانده و کتاب­های دیگر مجموعه را هم سفارش داده بودم!

بررسی و تحلیل نارنیا، تجربۀ جذابی برای همۀ اعضای حلقه بود. در کنار هم به سرزمین­‌های آن­سوی کمد سفر کردیم و دنبال عناصر فانتزی گشتیم. بعد از بررسی کتاب­ها، حالا نوبت آن است که کمی هم خود آقای لوئیس را بشناسیم. کسی که نویسندۀ یکی از ماندگارترین آثار فانتزی دنیا و یکی از مهم­ترین کتاب­های ادبیات کودک و نوجوان جهان است. روز تولد این نویسندۀ شهیر، بهانۀ خوبی برای مرور زندگی اوست.

«کلایو استیپلز لوئیس» در ۲۹ نوامبر سال ۱۸۹۸ در ایرلند به دنیا آمد. احتمالا دوران کودکی او بیشتر از هم­سن‌­وسالانش با دنیای تخیل و دوستان خیالی گره خورده بود. او خانواده‌­ای مذهبی نداشت و خودش هم به خدا اعتقادی نداشت. حتی نقل قول مشهوری از او هست که خودش را «بی­‌علاقه­‌ترین فرد دنیا برای ایمان­‌آوردن به خدا» توصیف می­‌کند.‌

آقای لوئیس زندگی پرماجرایی داشت. در جنگ جهانی اول شرکت کرد و پس از آن، تحصیلش را به اتمام رساند و مشغول تدریس ادبیات و زبان انگلیسی در دانشگاه آکسفورد شد. در سال­های تدریسش تغییراتی در باورهای او رخ داد و بالاخره _شاید تحت تاثیر مطالعات فلسفی در کنار ادبیات_ وجود خدا را پذیرفت؛ اما همچنان به هیچ دین و مذهبی پایبند نبود. تا اینکه در دانشگاه با «جی. آر. آر. تالکین» آشنا شد و این مقدمه‌­ای برای تغییراتی بزرگ­تر در زندگی او بود. دوسال بعد از اینکه سی. اس. لوئیس به خدا ایمان آورد، در مباحثه با تالکین مسیحی شد. این اتفاق دوستی آن­ها را مستحکم‌­تر کرد؛ اما عقاید مذهبی تنها وجه اشتراکشان نبود.

هردوی آن­ها دیوانۀ نوشتن و خلق سرزمین­‌هایی جدید در قلمرو بی‌­پایان خیالاتشان بودند. آن­ها با نویسندگان دیگر در باشگاهی به نام اینکلینگز دور هم جمع می­‌شدند و نوشته­‌های یکدیگر را نقد و چکش‌­کاری می­‌کردند. لوئیس در مسیر خلق سه­‌گانۀ ارباب حلقه­‌ها تاثیراتی گذاشت و تالکین هم از اولین افرادی بود که نارنیای او را خوا‌ند. لوئیس که اولین کتابش _و در کل بیشتر آثارش_ را دربارۀ حضرت مسیح و تبلیغ مسیحیت نوشته بود، خیلی زود به یکی از معروف­ترین مبلغان و مدافعان مسیحیت تبدیل شد. او می­خواست عقایدش را در چارچوبی دیگر و در لباس فانتزی به بچه­‌ها هم عرضه کند و اینطور بود که «سرگذشت نارنیا» متولد شد. علی رغم انتقاداتی که از داستان­‌های او می­‌شود، مثل وجود مضامین نژادپرستانه، تاکنون بیش ازصدمیلیون نسخه از نارنیا در جهان به فروش رسیده است. آخرین جلد این مجموعۀ هفت­‌جلدی توانست مدال کارنگی را از آن خود کند.

لوئیس بیش از سی کتاب نوشت و طرفداران زیادی پیدا کرد. به جز مجموعۀ نارنیا، کتاب «مسیحیت ناب» و «نامه­‌های اسکروتیپ» هم از معروف­ترین آثار او هستند. در سال ۱۹۶۳، آقای لوئیس چند روز قبل از تولد ۶۵ سالگی‌­اش در گذشت. آثار او با گذشت دهه­‌ها، همچنان پرفروش و پرمخاطب هستند. نارنیا نه فقط برای کودک و نوجوان که برای بزرگ­ترها هم جذاب است. برای همین اگر اهل سفر با کتاب­ها، خصوصا به جهان‌ه­ای اسرارآمیز هستید، حتما امتحانش کنید. شاید بتوانید از طریق کمد یا یک تابلو، راهی آن سرزمین جادویی شوید.